„Православна Ризница“ на Македонско радио 1. Секоја Среда од 18:30 ч.
Што е вистина? (1 дел, 20 мин.).
Екипата на Македонско Радио во состав:
уредник: Ирена Кепеска, тон-мајстор: Весна Спасовска, спикери: Часлав Митрички, Анета Трпевска,
подготви одлично обработена емисија со текст од предавање на протоереј Грегори Халам: Што е вистина?
Светиот евангелист Јован забележува дека при првото појавување на Воскреснатиот Господ сите негови ученици биле собрани, а отсутен бил само апостолот Тома, наречен Близнак (Дидим, на грчки). Како што се гледа од Евангелието, карактерот на овој апостол се одликувал со некаква инертност, тромост, која преминува во упорност… Уште кога Господ тргнал во Јудеја, за воскреснувањето на Лазар, Тома изјавил дека ништо добро нема да излезе од тоа патување: “Да појдеме и ние да умреме со него” (Јн 11:16.). Кога Господ во својата проштална беседа им рекол на учениците: “Каде одам знаете и патот го знаете”, Тома и во тој случај приговорил: “Не знаеме каде одиш; и како можеме да го знаеме патот” (Јн 14:5)?
Распнувањето на Учителот предизвикало тежок, депресивен впечаток на апостолот Тома; тој како да почнал да тоне во убедувањето дека неповратно го загубиле Исус. Обесхрабрување било толку големо, што тој дури не бил со другите ученици во денот на воскресението, тој очигледно сметал дека нема причина да бидат заедно, бидејќи сè е готово, сè се распаднало и сега веќе секој од нив треба, како и порано, да продолжи да го живее својот посебен, самостоен живот.
И ете, кога Тома ги сретнал другите ученици, одеднаш слушнал од нив: “Го видовме Господа!” Разбирливо за неговиот карактер, тој остро одбива да им верува на нивните зборови. Сметајќи дека воскресението на Учителот не е можно, тој вели дека би поверувал, не само ако го види со своите очи, туку дури кога ќе ги допре раните од клинците на рацете и нозете на Господа и раната од копјето во неговите ребра!
Осум денови по првото појавување на Господ меѓу десетте апостоли, Господ повторно поминал низ затворената врата (како што впрочем и воскреснал низ карпата со неговото преобразено тело) и застанал пред учениците. Тогаш меѓу нив бил и апостолот Тома. Можеби, под влијание на другите ученици, почнал да го остава тврдоглавото неверување, а неговата душа постепено, повторно се оспособувала да верува. Господ се појавил за да ја разгори таа вера што зачнувала во него.
Уште кога Господ Исус Христос му се обратил со зборовите: „Дај ја твојата рака и стави ја во ребрата мои…“ Тома бил поразен од сезнаењето на Господа! Воскреснатиот му се обраќа токму со зборовите на неговото сомнежливо барање. Разбирливо е дека самата таа сезнајност на Господа ја пробудила верата на Тома. Самиот повик од Господ, повикот кој бил проникнат со сезнајност, со познавање на човековото срце, со грижа за верата и за спасението на луѓето, самите Христови зборови ги растопиле и последните сомнежи на Тома, кој веќе немал потреба да допре за да поверува.
Господ исто така додал: “И не биди неверен, туку верен” – односно како да му рекол; ти си во критична позиција: пред тебе во моментов има само два пата: пат на целосно верување и пат кон целосно духовно закоравување.
Во Евангелието не се кажува изрично, дали Тома ги допрел раните на воскреснатото Христово тело. Се вели попрво: „Тома во одговор му рече: Господ мој и Бог мој!“ Соодветно и: „Исус му рече: ти поверува бидејќи ме виде…“
Тома го видел воскреснатиот Христос и во него се разгорела верата и го исповедал Господа Христа како Бог. Тоа е единственото место во Евангелијата, каде што Исус Христос е исповедан како Бог. Навистина, апостол Петар порано го исповедал Учителот, но како Син на живиот Бог.
Сепак, таа вера сè уште се засновала на сетилно уверување, па затоа Господ, за поука на Тома, на другите апостоли и на сите луѓе од сите идни времиња им го открива повозвишениот пат на верата и ги нарекува блажени оние кои стигнале до вера, не по тој сетилин пат по кој до верата дојде Тома: „Блажени се оние кои не виделе, а поверувале…“ И порано Господ, во неколку наврати давал предност на верата која не се базира на чуда, туку на збор. Господ значи, ги нарекува блажени оние што ја постигнуваат верата само со доверба кон сведочење со збор, со доверба во неовото учење. Тоа е најдобриот начин на вера.
Како што вели и св. Симеон Нов Богослов: „Можеби некој ќе рече: ‘Не е исто тогаш да сме го виделе него во тело и сега што ги слушаме само неговите зборови…’ Јас исто така велам дека тогаш и сега секако, не е исто, туку сегашното и денешното многу повеќе и полесно нè води кон верата и увереноста, отколку тогаш да сме го виделе телесно и да сме го слушнале. Имено, тогаш тој се објавил како смирен човек, а сега ни се објавува како вистинскиот Бог. Тогаш како обичен човек општел со цариници и грешници и јадел со нив, а сега седи оддесно на Бог и Отецот, оној кој никогаш не се одвоил од него, за кого веруваме дека целиот свет го храни и без кого велиме и веруваме дека ништо не настанало. Тогаш и последните од сите го презирале, велејќи: Не е ли ова синот на Марија и на дрводелецот Јосиф?, а сега тој прима поклонување од цареви и кнезови како Син на вистинскиот Бог и како вистински Бог, откако се прославил и прославувајќи ги оние што му се поклонуваат во дух и во вистина… Тогаш го сметале за еден меѓу многуте луѓе, гнилежен и смртен, и било нешто големо некој него кој како Бог е неизменливо и непроменливо невообличен и невидлив, да го гледа во човечко тело како вообличен и совршен човек кој јаде и пие и спие, се поти, се заморува и прави сè што е човечко, освен грев, и да Го познае и да поверуvа дека тој е Бог што ги создал небото и земјата и сè што е во нив.“
Св. апостол Јован Богослов, кој го запишал овој настан со апостолот Тома, го завршува своето Евангелие со зборовите дека, „Исус направи многу работи пред своите ученици и други чуда, кои не се запишани во оваа книга.“ Тој смета дека она што е напишано е сосема доволно „за да поверувате дека Исус е Христос, Синот Божји, и верувајќи да имате живот во Неговото име.“ Амин.
Беседата е прочитана на Томина недела во храмот Света Троица, во Куманово.
Православна Ризница на Македонско радио 1. Секоја Среда од 18:30 ч.
Уредник: Ирена Кепеска. Тон-мајстор: Игор Димов. Спикери: Часлав Митрички, Весна Атанасовска – Вучиќ.
Христијаните од првите векови (30 мин.).
Христијанските маченици од првите векови (30 мин.).
Протоереј Грегори Халам
Томас Скот Елиот ја почнува и завршува песната “Источен Кокер” – втората песна од “Четири квартети” – со зборовите: “Во мојот почеток е мојот крај,” а во последниот дел од таа песна тој го предизвикува секој од нас со зборовите: “Домот е онаму од каде што секој почнува. Како што старееме / Светот станува туѓ, моделот на смртта и живеењето – посложен. Не само посебен, моќен момент / без пред и потоа, / туку животниот век гори во секој момент. / Не животот на еден човек, туку на стари камења што не можат да се разгатнат (Home is where one starts from. As we grow older/The world becomes stranger, the pattern more complicated/Of dead and living. Not the intense moment/Isolated, with no before and after,/But a lifetime burning in every moment/ And not the lifetime of one man only/But of old stones that cannot be deciphered).”1
Елиот пишувал во 1940 година, кога навистина “животот горел во секој момент.” Сепак, тој пишува за нешто повеќе од војна и смрт, кога ја завршува “Источен Кокер” со зборовите: “Мора уште и понатаму да се движиме / во друга моќност / За поприсно единство, подлабока заедница / Преку мрачното студенило и зачмаената пустелија, / Бранот плаче, ветрот плаче, огромните води / на албатросот и морското прасе. Во мојот крај е мојот почеток. (We must be still and still moving/Into another intensity/For a further union, a deeper communion/ Through the dark cold and the empty desolation,/The wave cry, the wind cry, the vast waters/ Of the petrel and the porpoise. In my end is my beginning).” Зборовите на Елиот укажуваат на предизвикот со кој се соочуваме како човечки суштества – да бидеме “пред Бога” и “ сè уште да се движиме во друга моќност, за поприсно единство, подлабока заедница.” Да научиме како “сè уште да бидеме” пред Бога, движејќи се кон “поприсно единство, подлабока заедница” – тоа е она што Бог го посакува за секој од нас како доживотен предизвик – предизвик да се живее нашето Крштение како постојано обновување на нашиот живот во Бога и со Бога.
Околу 1900 години пред Т.С. Елиот, 51 г. по Христа, св. апостол Павле во последната глава на 1.Солунјаните – можеби најраното канонско послание – нè соочува со слична моќност (intensity) како кај Т.С. Елиот, со молитва; сегашниот момент од нашиот живот „да биде запазен целосно” и да нè воведе во целосно единство со Христа.
Меѓутоа, додека Елиот во првата строфа на “Burnt Norton” – првата песна од “Четири квартети” – недвосмислено изјавил: “Ако целото време е вечна сегашност/ целото време е неоткупливо”2, св. Павле се молел дека, токму преку откупот на сегашниот момент на нашиот живот се движиме “во друга моќност”, каде што минатото, сегашноста и иднината се откупени во секоја личност. Continue reading
Денес Христос во Евангелието ни кажува за љубовта кон непријателите. Господ Исус Христос прв на земјата ја проповедал љубовта кон непријателите. Вели дека тоа е главниот знак дека сме Христови. Ние пак, сакаме да се нарекуваме христијани, а оваа заповед ја сметаме превисока, недостижна, па дури и несфатлива и неприродна.
Ако може да се преземе ризик да се дообјасни, без да се измени, оваа заповед би ги спомнале зборовите од св. Филарет Московски кој вели: „Своите непријатели треба да ги љубиме, а непријателите на татковината треба да ги поразуваме.“
Од аспект на заедницата, на државно ниво, покрај оваа заповед за љубов кон непријателот ја имаме и заповедта за љубов кон ближниот: „Никој нема поголема љубов од оваа: да ја положи душата своја за своите пријатели“ (Јн. 15,13). Во борбата против непријателот се бориме, првенствено за да се одбраниме, а не со цел да го уништиме. Затоа во Христијанството се благословува одбранбената војна, но не и агресијата.
Должни сме значи, соодветно на условите, дури и во војна постои конвенционално војување; непријателот да го нахраниме, и кога е на студ – да му дадеме облека… Ќе рече некој; нелогично, парадоксално. А, дали е логична омразата против непријателот? Зборуваме за човек – непријател, дали е логично човек да се мрази дури и ако ни е непријател? Омразата секогаш ги уништува и омразениот, но и оној што мрази. Омразата погубува, Господовите заповеди за љубовта спасуваат. Човек на човека е брат, затоа св. апостол Јован Богослов вели: „А кој има световни блага, па кога ќе го види брата си во немаштија, та го затвори срцето свое од него – како тогаш ќе престојува во таков Божјата љубов?“
Христос ни ги предава овие совети и заповеди, не само како етички упатства, туку како услови без кои не можеме за да бидеме синови на Севишниот. Овие заповеди се патокази за духовно совршенство и обрасци за растење во Божјата љубов: „Бидете милостиви како што е милостив вашиот Отец.“ „Бидете совршени, како што е совршен вашиот Отец небесен.“ Ако пак се откажеме до стремењето кон совршенството, ние се откажуваме од христијанскиот повик и престануваме да бидеме христијани. Значи, овие заповеди не се за само за некои луѓе, тие се упатени кон сите нас. Разбираме колку е голема оваа заповед, но и колку опасно е да ја изопачиме, да ја минимализираме.
Две опасности постојат во светот. Едната опасност е – недостатокот на љубов, не само кон непријателите, туку, исто така, кон нашите блиски – заради умноженото беззаконие во светот се’ повеќе оладува љубовта. Другата опасност е – погрешно да ја разбереме Христовата заповед за љубовта. Светите Отци велат дека, колку што во светот постојат лажни учења за вистината на Исус Христос, толку и лажни учења за љубовта постојат, бидејќи љубовта и вистината се неразделни.
Ние мора одлучно да тргнеме по патот на Христовата вистина и да разбереме дека недостижната вистина на која не’ повикува Христос, е единственото наше спасение. „Ние знаеме дека преминавме од смрт во живот, бидејќи ги сакаме браќата свои; оној што не го сака братот свој, тој останува во смртта (1.Јн.3,14).“ Предложена ни е Христовата Пасха, Христовата Победа која се достигнува само преку неговиот Крст. Оној што го знае Христовото Воскресение, ќе го разбере и зборот на Господа за Крстот и за љубовта кон непријателите.
Св. Григориј Двоеслов по овој повод вели: „Ако ти во време на благосостојба не можеш да му ја дадеш на човек облеката што не ти е потребна, како ќе можеш да го дадеш својот живот за друг човек, кога ќе дојдат времиња на искушенија?“
Тоа е постепено растење, па затоа и ни се даваат годините на христијански живот, години за молитва, пост, воздржание, време да се учиме преку нашите порази, време да согледаме дека немаме љубов, не само кон непријателите, туку и кон оние што не сакаат. Во текот на нашите напори за исполнување на заповедите, стануваат разбирливи зборовите на блажени Августин: „Да, тоа за нас е невозможно, но да ги љубиме непријателите, тоа значи да се молиме за нив од се’ срце.“ Затоа што, само со Христовата љубов, само со неговата благодат која се дава во молитвата, ние ќе можеме да ја стекнеме таа и основна и највозвишена способност за христијанска љубов кон непријателите. Амин.
Беседа прочитана на Св. Литургија, во храмот Св. Никола, во Куманово, Недела 19-та по Педесетница.
